Ekonomik model neyi amaçlıyor? Zincirde yeni başlayanlar için mutlaka okunması gereken rehber

Question

Bir gerçek var ki, ekonomik model gibi şeyler başlangıçta karmaşık görünebilir, ama özünde gerçek ekonomiyi matematikle özetleyen formüllerden ibarettir. Bu sayede fiyatlar, arz-talep, enflasyon gibi değişkenlerin birbirleriyle nasıl etkileşime girdiğini görebiliriz.

Temel olarak bu üç şeyden oluşur

1. Değişkenler (Değişebilen şeyler)

Fiyat: Bir coin/ürün kaç dolara satılıyor
Arz miktarı: Piyasada kaç coin var
Talep miktarı: Kaç kişi almak istiyor
Faiz oranı: Borç almak ne kadar pahalı

2. Parametreler (Sabit kurallar) Örneğin, “Fiyat 1 dolar arttıkça, talep 50 azalır” diyorsanız, bu bir parametredir. Bu, değişkenler arasındaki ilişkinin gücünü tanımlar.

3. Denklemler (Matematiksel sihir) En klasik örneği arz-talep ilişkisi:

Talep denklemi: Qd = 200 - 50P
Arz denklemi: Qs = -50 + 100P

Talep miktarı = Arz miktarı olduğunda, piyasa dengededir. Bu noktadaki fiyat denge fiyatı olur.

Elma piyasasıyla örnekleyelim

Diyelim ki bir elma piyasası:

Fiyat 1 dolar arttıkça, talep 50 azalır
Fiyat 1 dolar arttıkça, arz 100 artar

Hesaplayınca, denge fiyatı yaklaşık 1.67 dolar ve denge miktarı yaklaşık 117 elma olur.

Daha düşük fiyat? Talep arzı aşar, fiyat yükselir. Daha yüksek fiyat? Satış olmaz, fiyat düşer. Piyasa böyle otomatik ayarlanır.

Kripto dünyasında nasıl kullanılır?

Fiyat dalgalanmalarını anlamak: BTC’nin fiyatı arz-talep savaşında. Fed faiz artırırsa (talep düşer) → coin fiyatı düşer; kurumlar alım yaparsa (talep artar) → coin fiyatı yükselir.

Gas ücretlerini analiz etmek: Ethereum’un işlem ücretleri elma fiyatına benzer. Kullanıcılar artarsa (talep artar) → Gas ücretleri yükselir; ağ güncellemeleri maliyeti düşürürse (arz iyileşir) → Gas ücretleri düşer.

Piyasa döngülerini tahmin etmek: Dinamik modeller (zamanı dikkate alan modeller) kullanarak boğa/bahar dönüşlerini yaklaşık öngörebiliriz. Mesela, geçmiş veriler gösteriyor ki, belirli bir zincir üzeri gösterge X’e ulaştığında, piyasa genellikle tersine döner.

Ama bilinmesi gereken tuzaklar

Varsayımlar çok ideal: Model, piyasanın tamamen rekabetçi ve herkesin rasyonel kararlar verdiği varsayımına dayanır. Ama gerçek ne? Kurumlar manipüle eder, küçük yatırımcı FOMO yapar, politikalar beklenmedik gelişir… Her gün irrasyonel olaylar yaşanır.

Çok basitleştirilmiş: Modeller bazı önemli faktörleri göz ardı edebilir. Mesela, arz-talep modeli ani politika değişikliklerini, teknik açıkları veya piyasa ruh halindeki çöküşleri hesaba katmayabilir.

Ekonomik modellerin birkaç tipi

Görsel modeller: Arz-talep eğrisi grafikleri, net görünsün diye
Matematiksel modeller: Sadece denklemlerle detaylı analiz
Dinamik modeller: Zamanı dikkate alır, eğilimleri gösterir
Simülasyon modelleri: Bilgisayarlar kullanılarak çeşitli senaryolar denenir

Özet

Ekonomik model, temel olarak karmaşık gerçekliği basitleştirilmiş mantık çerçevesiyle anlamaya çalışmaktır. Kripto dünyasında size şunlarda yardımcı olur: ✓ Neden bir coin’in fiyatı artar veya düşer ✓ Piyasanın olası yönünü tahmin etmek ✓ Zincir üstü değişikliklerin etkisini değerlendirmek ✓ Bazı bariz riskleri önceden görmek

Ama unutmayın: Model sadece referans, kehanet değil. Gerçek her zaman formüllerden çok daha karmaşıktır, piyasa her zaman modeli aşmanın yolunu bulur.

Bunu kavradıktan sonra, bir dahaki sefere biri “zincir üstü veri modeli” diye övünürse, onun gerçek mi yoksa palavrayla mı uğraştığını ayırt edebilirsiniz.