Tiền pháp định vs Tiền mã hóa: Một trò chơi tiền tệ kéo dài hàng trăm năm

Tiền pháp là gì?

Nói đơn giản, tiền pháp là loại tiền do chính phủ tuyên bố là có giá trị. Không dựa trên vàng, bạc hay bất kỳ vật chất thực nào khác, chỉ dựa vào uy tín của nhà nước. Mặc dù nghe có vẻ ảo tưởng, nhưng hầu hết các quốc gia trên thế giới đều đang sử dụng.

Tại sao lại như vậy? Bởi vì so với hệ thống dựa trên tiêu chuẩn vàng, tiền pháp linh hoạt hơn nhiều.

Tiền pháp trở nên phổ biến như thế nào?

Câu chuyện bắt đầu từ Trung Quốc. Ngay từ thế kỷ 11, tỉnh Tứ Xuyên đã bắt đầu phát hành tiền giấy, ban đầu còn có thể đổi lấy lụa, vàng. Nhưng đến thời Ngột Nguyên (thế kỷ 13), mọi thứ bắt đầu thay đổi — ông ta thiết lập hệ thống tiền pháp thực sự. Các nhà sử học có ý kiến đáng suy nghĩ: Việc in tiền quá mức và lạm phát kéo dài có thể là nguyên nhân quan trọng dẫn đến sự suy vong của đế quốc Mông Cổ.

Sau đó, châu Âu cũng thử nghiệm. Vào thế kỷ 17, Tây Ban Nha, Thụy Điển, Hà Lan đều có các thử nghiệm về tiền pháp. Thụy Điển thử rồi từ bỏ, chuyển sang tiêu chuẩn bạc. Rồi đến các thuộc địa Bắc Mỹ, New France của Canada, Mỹ — đều trong giai đoạn thử nghiệm, thành công có, thất bại cũng có.

Bước ngoặt thực sự xảy ra vào năm 1972. Chính phủ Nixon tuyên bố thoát khỏi liên kết với vàng của đồng USD, chính thức chấm dứt tiêu chuẩn vàng, bước vào kỷ nguyên tiền pháp. Quyết định này khiến tiền pháp thống trị toàn cầu một cách triệt để.

Tiêu chuẩn vàng vs Tiền pháp: khác biệt căn bản ở đâu?

Thời kỳ tiêu chuẩn vàng: Tiền giấy có thể đổi lấy vàng trực tiếp, quyền in tiền của chính phủ bị hạn chế nghiêm ngặt — có bao nhiêu vàng, mới in được bấy nhiêu tiền. Nghe có vẻ an toàn, nhưng vấn đề là trong khủng hoảng kinh tế, chính phủ ít có khả năng thao túng.

Thời kỳ tiền pháp: Chính phủ có thể thoải mái in tiền theo ý muốn. Điều này trao cho ngân hàng trung ương quyền kiểm soát lớn — nới lỏng định lượng, giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc, phát tiền trực thăng… đều có thể xảy ra. Khi nền kinh tế thịnh vượng, kích thích tăng trưởng; khi khủng hoảng, ổn định thị trường.

Nhưng cái giá là gì? Không có tài sản thực làm nền tảng, rủi ro lạm phát luôn treo lơ lửng trên đầu.

Ánh sáng và bóng tối của tiền pháp

Ưu điểm:

• Không bị giới hạn bởi tài nguyên, muốn in bao nhiêu cũng được
• Chi phí thấp, giấy in rẻ hơn nhiều so với kim loại quý
• Thân thiện với thương mại quốc tế, toàn cầu dễ dùng
• Chính phủ có thể điều chỉnh linh hoạt để ứng phó các tình huống kinh tế bất thường

Nhược điểm:

• Không có giá trị thực, hoàn toàn dựa vào niềm tin
• Trong lịch sử, nhiều hệ thống tiền pháp sụp đổ, xảy ra lạm phát, trì trệ, khủng hoảng tài chính liên tiếp
• Quyền lực tập trung quá nhiều vào ngân hàng trung ương và chính phủ

So sánh với tiền mã hóa: khác biệt lớn

Điều này mới là điểm mấu chốt. Tiền pháp và tiền mã hóa đều không phải tài sản vật chất, nhưng thực chất là hai thế giới khác nhau.

Cốt lõi của tiền mã hóa là: dùng thuật toán thay thế niềm tin, dùng mã code thay thế chính phủ. Số lượng Bitcoin được lập trình cố định trong mã, dù tổ chức nào cũng không thể thay đổi. Điều này hoàn toàn không thể làm được với tiền pháp.

Tất nhiên, đổi lại là sự biến động lớn của thị trường crypto — vốn hóa còn nhỏ, thanh khoản chưa cao. Nhưng theo thời gian, khi hệ sinh thái trưởng thành, những vấn đề này sẽ dần được giải quyết.

Tương lai sẽ ra sao?

Tiền pháp sẽ không biến mất, nhưng vị trí độc tôn của nó đang bị thách thức. Lịch sử cho thấy, hệ thống tiền pháp khá mong manh — chỉ cần chính phủ quá lạm dụng tín dụng, sẽ dẫn đến khủng hoảng.

Đây cũng là lý do ngày càng nhiều người bắt đầu khám phá tiền mã hóa. Bitcoin và hệ sinh thái crypto không nhằm mục đích tiêu diệt tiền pháp, mà là cung cấp một mạng lưới tài chính phi tập trung, minh bạch, không phụ thuộc vào bất kỳ trung ương nào.

Một hệ thống tài chính tự do hơn, công bằng hơn, bền bỉ hơn — đó chính là cách mà trò chơi tiền tệ kéo dài hàng trăm năm cuối cùng sẽ đi đến.