Cuộc Đại Suy thoái: Tại sao nó quan trọng để hiểu các cuộc khủng hoảng ngày nay?

Khi nghe đến “1929”, có lẽ bạn sẽ nghĩ đến sự hoảng loạn, phá sản và người nhảy từ các tòa nhà. Nhưng điều thú vị không chỉ là những gì đã xảy ra, mà còn tại sao điều đó lại xảy ra — và cách những sai lầm của quá khứ vẫn còn ảnh hưởng đến chúng ta ngày nay.

Hiệu ứng domino mà không ai nhìn thấy trước

Mọi chuyện bắt đầu từ một điều đơn giản: đầu cơ quá mức. Trong những năm 20, thị trường chứng khoán Mỹ là crypto của thời đó — giá tăng không dựa trên nền tảng thực sự, các nhà đầu tư vay mượn tiền để FOMO ồ ạt. “Thứ Ba Đen” tháng 10 năm 1929 là lúc mọi thứ đột nhiên dừng lại.

Nhưng điều quan trọng là: thị trường chứng khoán chỉ là viên domino đầu tiên. Những điều tồi tệ hơn còn đến sau đó.

Các ngân hàng sụp đổ (y không ai kiểm soát)

Hãy tưởng tượng thế này: bạn mất tất cả tiền tiết kiệm trong thị trường chứng khoán, chạy đến ngân hàng để rút tiền, nhưng phát hiện ra ngân hàng đã phá sản. Không có FDIC (bảo hiểm tiền gửi), không có quy định nào kiểm soát. Khi một ngân hàng sụp đổ, khách hàng mất hết tiền. Các cuộc chạy ngân hàng lan rộng làm kiệt quệ toàn bộ nền kinh tế.

Không còn tín dụng để vay mượn, các doanh nghiệp không thể hoạt động. Không hoạt động, người lao động mất việc làm. Tỷ lệ thất nghiệp đạt tới 25% ở một số quốc gia.

Sai lầm bảo hộ đã làm mọi thứ tồi tệ hơn

Mỹ cố gắng “bảo vệ” các ngành công nghiệp của mình bằng các thuế quan (Smoot-Hawley, 1930). Kết quả là: các phản ứng trả đũa thương mại toàn cầu. Thương mại quốc tế sụp đổ. Các nền kinh tế châu Âu, vẫn còn yếu sau Chiến tranh Thế giới thứ nhất, rơi vào vòng xoáy suy thoái.

Bài học: khi một thứ gì đó đổ vỡ, phản ứng đóng cửa thị trường không phải là giải pháp, mà là chất xúc tác làm trầm trọng thêm.

Làm thế nào để thoát khỏi đáy

Không phải chỉ một giải pháp duy nhất. Đó là sự kết hợp của:

1. New Deal (FDR ở Mỹ): tạo việc làm công cộng, quy định ngân hàng, mạng lưới an toàn xã hội
2. Cải cách toàn cầu: bảo hiểm thất nghiệp, lương hưu, giám sát tài chính
3. Chiến tranh thế giới thứ hai: sản xuất hàng loạt = việc làm hàng loạt

Tóm lại: sự can thiệp của nhà nước quyết đoán + bối cảnh bên ngoài = thoát khỏi khủng hoảng.

Còn ngày nay?

Các nhà hoạch định chính sách của 2008 đã nghiên cứu 1929 và hành động nhanh chóng (TARP, QE, quy định). Chính vì vậy, khủng hoảng 2008 là khủng hoảng, chứ không phải là cuộc Đại suy thoái.

Nhưng di sản của 1929 vẫn còn đó: sự mất niềm tin vào thị trường không có quy định, nỗi sợ hệ thống sụp đổ, cần có “circuit breakers”. Đó là lý do tại sao ngày nay các chính phủ điều chỉnh các tài sản kỹ thuật số — bởi vì họ biết cách các vấn đề có thể leo thang khi không ai giám sát.

Cuộc Đại suy thoái không phải là điều tất yếu. Đó là hậu quả của sự đầu cơ không giới hạn + hệ thống không có sự bảo vệ. Thay “cổ phiếu” bằng “memecoin” vào năm 2024, nguy cơ vẫn không thay đổi.

Bài học rút ra: Thị trường có thể là nguồn tạo ra của cải mạnh mẽ. Nhưng nếu không có quy định thông minh, chúng có thể trở thành vũ khí hủy diệt hàng loạt.